Chàm tổ đỉa: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Chàm tổ đỉa là một dạng đặc biệt của bệnh chàm, thường xuất hiện ở bàn tay, bàn chân và các ngón. Bệnh gây nên những mụn nước nhỏ li ti, ngứa rát, khó chịu, có thể tái phát nhiều lần nếu không điều trị đúng cách. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị chàm tổ đỉa là yếu tố quan trọng để kiểm soát bệnh hiệu quả, hạn chế tái phát. 

Chàm tổ đỉa là gì? Dấu hiệu nhận biết

Chàm tổ đỉa (Dyshidrotic eczema hoặc Pompholyx) là một dạng viêm da mạn tính thường xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân và hai bên ngón tay, ngón chân. Bệnh đặc trưng bởi sự hình thành mụn nước nhỏ li ti nằm sâu dưới da, gây ngứa dữ dội, rát, bong tróc, nứt nẻ và đôi khi rỉ dịch. 

Khác với những dạng chàm khác, mụn nước của chàm tổ đỉa khó vỡ do nằm sâu dưới lớp thượng bì, bề mặt da thường dày, khô ráp và rất nhạy cảm với các yếu tố kích thích từ bên ngoài như hóa chất, nước rửa tay hay thời tiết nóng ẩm.

Bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày, đặc biệt khi mụn nước lan rộng, gây đau rát và mất thẩm mỹ. Chàm tổ đỉa có tính chất mạn tính – dễ tái phát theo chu kỳ, vì vậy việc nhận biết sớm các dấu hiệu đặc trưng giúp kiểm soát và điều trị hiệu quả hơn.

Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống

Các dấu hiệu đặc trưng của chàm tổ đỉa

Ở giai đoạn khởi phát, người bệnh thường cảm thấy ngứa râm ran và nóng rát ở vùng lòng bàn tay hoặc bàn chân. Sau đó, các mụn nước nhỏ li ti bắt đầu xuất hiện, mọc thành từng đám, có thể lan rộng nếu không được kiểm soát kịp thời. Một số biểu hiện thường gặp bao gồm:

• Mụn nước nhỏ, sâu dưới da: Mụn thường có kích thước 1-3 mm, mọc tập trung thành cụm, chứa dịch trong, không dễ vỡ. Khi vỡ, có thể gây rát và đau.
• Da khô, dày và bong tróc: Khi mụn nước khô lại, vùng da bị tổn thương thường dày sừng, bong vảy, nứt nẻ gây khó chịu.
• Ngứa nhiều, nhất là về đêm: Cảm giác ngứa dữ dội là triệu chứng phổ biến nhất, khiến người bệnh gãi nhiều, dễ gây trầy xước, viêm nhiễm thứ phát.
• Đỏ da và rỉ dịch: Ở những trường hợp nặng, vùng da có thể sưng đỏ, rỉ dịch và đau rát rõ rệt.
• Tổn thương tái phát theo chu kỳ: Sau khi lành, bệnh có thể tái phát sau vài tuần hoặc vài tháng, thường khởi phát mạnh vào mùa nóng ẩm hoặc khi cơ thể căng thẳng.
• Tổn thương khu trú: Thường gặp ở lòng bàn tay, bàn chân và hai bên ngón tay, ngón chân; ít khi lan ra mu bàn tay hay các vùng khác.

Một điểm quan trọng là chàm tổ đỉa không lây từ người này sang người khác, vì vậy người bệnh không nên quá lo lắng hoặc tự ti khi mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh cần được điều trị đúng cách để hạn chế tái phát và ngăn ngừa biến chứng nhiễm trùng.

Nguyên nhân gây chàm tổ đỉa

Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu có tính chất đa yếu tố, nghĩa là không có một nguyên nhân duy nhất mà thường do sự kết hợp của yếu tố bên trong cơ thể (nội sinh) và các yếu tố từ môi trường bên ngoài (ngoại sinh). Việc hiểu rõ cơ chế gây bệnh giúp người mắc chủ động kiểm soát và phòng ngừa tái phát hiệu quả hơn.

Nguyên nhân nội sinh (bên trong cơ thể)

Nguyên nhân nội sinh là các yếu tố thuộc về cơ thể, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ miễn dịch, hàng rào bảo vệ da và phản ứng viêm. Đây là nhóm nguyên nhân phổ biến và là “nền” khiến bệnh dễ tái phát.

• Cơ địa dị ứng và viêm da cơ địa:

Những người có cơ địa dị ứng, từng mắc viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng hoặc hen phế quản thường có hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các kích thích bình thường. Khi gặp yếu tố thuận lợi (thời tiết, hóa chất, stress…), cơ thể dễ phát sinh phản ứng viêm tại da, dẫn đến hình thành các mụn nước đặc trưng của chàm tổ đỉa.

• Rối loạn miễn dịch:

Nhiều nghiên cứu cho thấy người mắc chàm tổ đỉa có sự mất cân bằng trong hoạt động miễn dịch tại da, đặc biệt là sự tăng hoạt động của các tế bào lympho T. Điều này khiến da phản ứng quá mức với các yếu tố vốn không nguy hiểm, dẫn đến viêm, ngứa và tổn thương.

• Rối loạn nội tiết tố:

Phụ nữ trong thời kỳ mang thai, sau sinh hoặc tiền mãn kinh thường dễ bùng phát chàm tổ đỉa do sự thay đổi nội tiết. Estrogen và progesterone biến động có thể ảnh hưởng đến hàng rào bảo vệ da, làm da dễ kích ứng và phát ban.

• Tăng tiết mồ hôi tay – chân:

Một đặc điểm đặc trưng của chàm tổ đỉa là mụn nước thường xuất hiện ở vùng có nhiều tuyến mồ hôi. Khi mồ hôi ra nhiều nhưng không thoát ra hết, ứ đọng dưới lớp sừng sẽ tạo điều kiện thuận lợi để mụn nước hình thành, ngứa và viêm.

• Yếu tố di truyền:

Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh lý dị ứng hoặc chàm tổ đỉa, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn. Yếu tố di truyền thường không gây bệnh đơn độc, nhưng sẽ khiến người bệnh dễ nhạy cảm với các yếu tố kích thích.

Nguyên nhân ngoại sinh (bên ngoài)

Nguyên nhân ngoại sinh là các yếu tố từ môi trường xung quanh tác động lên cơ thể và vùng da nhạy cảm, kích hoạt hoặc làm bệnh bùng phát. Đây là nhóm nguyên nhân có thể kiểm soát phần lớn bằng thay đổi lối sống và môi trường.

• Tiếp xúc hóa chất và chất kích ứng:

Những người thường xuyên tiếp xúc với nước rửa tay, xà phòng, nước rửa chén, chất tẩy rửa, dung môi hữu cơ hoặc găng tay cao su dễ bị khô da, kích ứng và tổn thương lớp sừng. Khi lớp bảo vệ da yếu đi, bệnh dễ khởi phát hoặc nặng thêm.

• Thời tiết và độ ẩm môi trường:

Khí hậu nóng ẩm làm tăng tiết mồ hôi và tăng nguy cơ bùng phát bệnh. Ngược lại, thời tiết khô lạnh cũng khiến da mất nước, nứt nẻ, dễ viêm hơn. Do đó, chàm tổ đỉa có thể bùng phát quanh năm nếu không chăm sóc da đúng cách.

• Dị ứng tiếp xúc:

Một số kim loại như nickel (trong trang sức, đồng hồ, dây kéo quần áo…) hay cobalt có thể gây dị ứng tiếp xúc ở người nhạy cảm. Đây là yếu tố được ghi nhận khá phổ biến trong các trường hợp chàm tổ đỉa bàn tay.

• Căng thẳng, stress kéo dài:

Căng thẳng tâm lý không chỉ ảnh hưởng thần kinh mà còn tác động đến hệ miễn dịch và nội tiết. Người bệnh bị stress kéo dài thường có hệ miễn dịch hoạt động rối loạn, dễ khởi phát hoặc tái phát bệnh.

• Môi trường làm việc:

Những người làm việc trong môi trường khô nóng, tiếp xúc thường xuyên với nước hoặc hóa chất (như y tế, vệ sinh, làm tóc, công nhân…) có nguy cơ cao bị chàm tổ đỉa do da thường xuyên chịu kích thích.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc chàm tổ đỉa

Không phải ai cũng dễ bị chàm tổ đỉa, nhưng một số nhóm có nguy cơ cao hơn:

• Người có cơ địa dị ứng hoặc tiền sử viêm da cơ địa.
• Người làm nghề tiếp xúc với hóa chất (thợ làm tóc, nhân viên vệ sinh, y tế, công nhân…).
• Người bị tăng tiết mồ hôi tay chân.
• Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.
• Người sống ở vùng khí hậu nóng ẩm.

Chàm tổ đỉa không chỉ gây ngứa mà còn khiến da dày sần, nứt nẻ và đau rát nếu gãi nhiều

Phân biệt chàm tổ đỉa với các bệnh da khác

Chàm tổ đỉa có một số biểu hiện tương tự các bệnh da khác như nấm tay chân, viêm da tiếp xúc, zona… Tuy nhiên có thể phân biệt bằng một số đặc điểm sau:

Chẩn đoán chàm tổ đỉa

Bác sĩ da liễu thường chẩn đoán bệnh dựa trên:

• Thăm khám lâm sàng: kiểm tra vị trí, hình thái mụn nước, mức độ lan rộng.
• Khai thác tiền sử: các yếu tố dị ứng, nghề nghiệp, môi trường.
• Xét nghiệm cận lâm sàng (nếu cần): Soi tươi để loại trừ nấm. Sinh thiết da trong trường hợp nghi ngờ bệnh khác.

Chẩn đoán chính xác giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, hạn chế tái phát.

Phương pháp điều trị chàm tổ đỉa

Tùy vào mức độ bệnh (nhẹ, trung bình hay nặng) và tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ phù hợp. Việc điều trị sớm, đúng hướng không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn hạn chế nguy cơ chuyển sang mạn tính.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y là phương pháp điều trị chính trong hầu hết các trường hợp chàm tổ đỉa, đặc biệt khi bệnh đang trong giai đoạn bùng phát mạnh. Các loại thuốc được sử dụng thường nhằm mục đích giảm ngứa, chống viêm, kiểm soát phản ứng miễn dịch và ngăn tổn thương lan rộng.

Ngứa – nổi mụn nước – da dày sần cảnh báo bệnh chàm tổ đỉa

Một số nhóm thuốc thường được bác sĩ chỉ định bao gồm:

• Thuốc bôi corticosteroid tại chỗ: Đây là lựa chọn hàng đầu giúp giảm viêm, giảm ngứa và làm dịu tổn thương nhanh chóng. Thuốc thường được bôi một hoặc hai lần mỗi ngày tùy mức độ bệnh.
• Thuốc ức chế miễn dịch dạng bôi: Dành cho các trường hợp không đáp ứng tốt với corticosteroid hoặc cần điều trị dài hạn, giúp kiểm soát phản ứng viêm mà không gây mỏng da.
• Thuốc kháng histamin: Hỗ trợ kiểm soát ngứa, đặc biệt vào ban đêm, giúp người bệnh ngủ ngon và hạn chế gãi gây tổn thương thêm.
• Thuốc kháng sinh hoặc kháng nấm: Được chỉ định nếu vùng da bị nhiễm khuẩn thứ phát do gãi hoặc có dấu hiệu viêm nặng.
• Thuốc uống corticoid hoặc thuốc ức chế miễn dịch toàn thân: Chỉ dùng khi bệnh nặng hoặc tái phát thường xuyên, có sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa.

Việc sử dụng thuốc Tây y cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả tối đa và hạn chế tác dụng phụ.

Liệu pháp quang trị liệu

Trong những trường hợp chàm tổ đỉa kéo dài, tái phát nhiều hoặc không đáp ứng tốt với thuốc bôi thông thường, liệu pháp quang trị liệu được xem là một lựa chọn hiệu quả.

Liệu pháp này sử dụng tia cực tím (UV) ở mức độ an toàn để ức chế phản ứng viêm tại da, giúp giảm ngứa và cải thiện tổn thương.

Một số phương pháp quang trị liệu thường được áp dụng:

• UVB dải hẹp: Là dạng phổ biến, an toàn, phù hợp với nhiều bệnh nhân.
• UVA: Kết hợp thuốc nhạy cảm ánh sáng với tia UVA, thường chỉ áp dụng khi UVB đơn thuần không đủ hiệu quả.
• Laser: Tác động chính xác lên vùng da tổn thương, hạn chế ảnh hưởng vùng da lành.

Quang trị liệu thường được thực hiện theo lộ trình từ 2-3 lần/tuần. Người bệnh cần tuân thủ đúng lịch điều trị và bảo vệ da kỹ sau khi chiếu tia.

Các phương pháp điều trị khác

Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể áp dụng thêm những phương pháp điều trị bổ sung nhằm kiểm soát triệu chứng triệt để hơn hoặc tăng hiệu quả điều trị.

Một số phương pháp có thể được cân nhắc gồm:

• Tiêm corticoid nội tổn thương: Áp dụng khi tổn thương khu trú rõ ràng, khó kiểm soát bằng thuốc bôi.
• Liệu pháp sinh học: Được nghiên cứu và ứng dụng ở một số trường hợp nặng, có đáp ứng kém với điều trị thông thường..

Tất cả các phương pháp này cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn.

Chăm sóc và phòng ngừa chàm tổ đỉa tái phát

Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu có xu hướng tái phát nhiều lần nếu người bệnh không chăm sóc và phòng ngừa đúng cách. Sau khi điều trị ổn định, việc chủ động duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh và tránh các yếu tố kích thích sẽ giúp giảm nguy cơ tái phát, kéo dài thời gian lui bệnh.

Những mụn nước nhỏ li ti nhưng ngứa rát dữ dội là dấu hiệu cảnh báo chàm tổ đỉa

Một số biện pháp chăm sóc và phòng ngừa được khuyến nghị gồm:

• Dưỡng ẩm da mỗi ngày: Thường xuyên bôi kem dưỡng ẩm phù hợp giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da, ngăn khô và ngứa – những yếu tố dễ kích hoạt bệnh trở lại.
• Hạn chế tiếp xúc với chất gây kích ứng: Tránh xà phòng có chất tẩy mạnh, hóa chất, dung môi, mủ cao su… Nếu bắt buộc phải tiếp xúc, nên đeo găng tay bảo hộ.
• Giữ da khô thoáng: Không để bàn tay, bàn chân ẩm ướt trong thời gian dài. Lau khô nhẹ nhàng sau khi rửa, đặc biệt ở các kẽ ngón tay và ngón chân.
• Tránh gãi hoặc cào xước vùng da tổn thương: Điều này giúp ngăn viêm nhiễm thứ phát và hạn chế tạo sẹo hoặc dày da.
• Quản lý căng thẳng: Stress là yếu tố khởi phát phổ biến. Người bệnh nên duy trì các hoạt động thư giãn như thiền, yoga hoặc đi bộ nhẹ nhàng.
• Chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Bổ sung rau xanh, trái cây, omega-3 (có trong cá biển), uống đủ nước mỗi ngày. Hạn chế rượu bia, thuốc lá, thức ăn cay nóng.
• Thăm khám định kỳ: Người có tiền sử tái phát nhiều lần nên kiểm tra da định kỳ với bác sĩ chuyên khoa để kịp thời phát hiện và kiểm soát sớm.
• Giữ vệ sinh môi trường sống sạch sẽ: Hạn chế bụi bẩn, nấm mốc, lông thú nuôi – những yếu tố có thể gây kích ứng và khởi phát bệnh.

Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu mạn tính, dễ tái phát nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Bên cạnh thuốc, việc thay đổi thói quen sinh hoạt, giữ vệ sinh da, tránh tiếp xúc hóa chất và kiểm soát stress có vai trò vô cùng quan trọng. Khi có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên đến khám tại các cơ sở da liễu uy tín để được tư vấn và điều trị phù hợp.

• 10:51 Sáng 13/10/2025
• 112 lượt xem
• Administrator